Γλωσσικός Γραμματισμός – Αγγλική Γλώσσα

Στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας τα αγγλικά δεν διδάσκονται με τον παραδοσιακό τρόπο που διδάσκονται στα συνηθισμένα σχολεία μέσης εκπαίδευσης. Εξάλλου, η φιλοσοφία των ΣΔΕ είναι διαφορετική και βασίζεται στην έννοια του γραμματισμού.

Γιατί  αγγλικός γραμματισμός και όχι μάθημα αγγλικών;

Λίγα λόγια για το γενικότερο πλαίσιο. 

Ο όρος ‘γραμματισμός’ είναι μία σχετικά νέα λέξη που δημιουργήθηκε για να μεταφράσει τον αγγλικό όρο «literacy». Όταν μιλάμε για γραμματισμό δεν αναφερόμαστε  απλά στην ικανότητα ενός ατόμου να διαβάζει και να γράφει. Αν και η έννοια του αλφαβητισμού περιλαμβάνεται στο γραμματισμό, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να αναφερθούμε, γενικότερα, στο σύνολο των ικανοτήτων οι οποίες επιτρέπουν σε ένα άτομο να λειτουργεί και να εκφράζεται αποτελεσματικά σε διάφορα περιβάλλοντα και καταστάσεις επικοινωνίας.

Η επιλογή λοιπόν του όρου γραμματισμός δεν είναι τυχαία, αλλά ούτε και στερείται ουσιαστικού νοήματος. Σε αντίθεση με το μάθημα, όπως αυτό νοείται σε συμβατικά σχολεία, στα πλαίσια του γραμματισμού οι εκπαιδευόμενοι έχουν τη δυνατότητα να πάρουν πρωτοβουλίες και να δράσουν με σχετική ελευθερία ώστε να επιτύχουν τους στόχους τους. Δηλαδή, η φιλοσοφία και η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται βασίζεται στον μαθητοκεντρισμό, τη βιωματική προσέγγιση, τη δια-θεματικότητα και την ενασχόληση με αυθεντικά κείμενα από διάφορες κοινωνικές περιστάσεις.

Από το μάθημα αγγλικής γραμματικής σε ένα απελευθερωμένο μαθησιακό περιβάλλον. Η γραμματική έχει κανόνες. Ο γραμματισμός τι έχει;

 Δεν είναι πάντα εύκολο, ούτε για τους/τις εκπαιδευτές/τριες, αλλά ούτε και για τους ίδιους τους/τις εκπαιδευόμενους/ες να αποσυνδέσουν τη διαδικασία της μάθησης από το παραδοσιακό μοντέλο εκπαίδευσης που εφαρμόζεται στα σχολεία επί δεκαετίες. Σύμφωνα με αυτό, αγγλικά δε νοούνται δίχως ασκήσεις γραμματικής, εξάσκηση στη γραμματική, και… λίγες ασκήσεις γραμματικής για το σπίτι. Η προσέγγιση αυτή στηρίζεται στην πεποίθηση ότι αν μάθεις τους κανόνες μίας γλώσσας, έχεις κατακτήσει και την ίδια. Πρόκειται για μια πεποίθηση βαθιά εδραιωμένη (και καταφανώς λανθασμένη) η οποία ανοίγει στην έδρα αλλά και στο θρανίο μια «σίγουρη οδό» προς τη γνώση: αυτός ο τρόπος μαθήματος, αν και εξορίζει την καθημερινή ζωή από την σχολική αίθουσα, παρέχει τη σιγουριά της ‘πεπατημένης’ .

Η γραμματική, λοιπόν, έχει κανόνες. Ο γραμματισμός τι έχει;

Η απάντηση δεν είναι πάντα απλή. Είναι φανερό ότι οι ικανότητες και οι δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξουν τα μέλη μιας κοινωνίας ώστε να θεωρηθούν εγγράμματα, είναι ποικίλες και διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Για παράδειγμα, η σχέση των ατόμων με την τεχνολογία αλλάζει καθώς αυτή αναπτύσσεται, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι δεξιότητες που απαιτούνται σήμερα ώστε να θεωρείται ένα άτομο τεχνολογικά εγγράμματο να είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές που χρειάζονταν 20 χρόνια πριν.  Γι’ αυτό και είναι πιθανό ένας έφηβος να χρησιμοποιεί  τις δυνατότητες του κινητού του καλύτερα απ’ ότι ένα άτομο μεγαλύτερης ηλικίας, ακόμα κι αν διαθέτει ανώτατη μόρφωση.

Κάτι ανάλογο ισχύει και για την αγγλική γλώσσα: το άτομο που έχει κατακτήσει ένα, βασικό έστω, επίπεδο γνώσης και έχει τις δυνατότητες να ανταποκριθεί χρησιμοποιώντας την αγγλική χρειάζεται να αναπτύξει δεξιότητες πολύ διαφορετικές από αυτές που χρειάζονταν παλαιότερα. Τα αγγλικά σήμερα είναι κυρίως γλώσσα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής σε μια κοινωνία που, πλέον, μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς. Η δυνατότητα να διαβάσει κάποιος μια ετικέτα, ένα φυλλάδιο με οδηγίες χρήσης μιας συσκευής ή να συνεννοηθεί με έναν αλλοδαπό στα αγγλικά, αποδεικνύει ακριβώς ότι είναι ‘εγγράμματος’.

Ο αγγλικός γραμματισμός ασχολείται, λοιπόν, κατά κύριο λόγο με την ανάπτυξη της επικοινωνιακής ικανότητας των εκπαιδευομένων. Διερευνώντας τις συγκεκριμένες ανάγκες τους και βασιζόμενοι, κατά κύριο λόγο, σε πρωτογενές υλικό, στα ΣΔΕ,  προσπαθούμε να λειτουργούν τα αγγλικά  ως γέφυρα με τον κόσμο, και όχι να αποτελούν μια πνευματική άσκηση εν κενώ.

Οι βασικοί στόχοι του αγγλικού γραμματισμού.

Κλείνοντας είναι χρήσιμο να μιλήσουμε για τους βασικούς στόχους του αγγλικού γραμματισμού κάπως πιο συγκεκριμένα.

Πρέπει να τονιστεί, λοιπόν, πως σκοπός του γραμματισμού  αυτού είναι η απόκτηση ενός αριθμού γλωσσικών δεξιοτήτων στην αγγλική γλώσσα, ώστε να αποκτήσουν οι εκπαιδευόμενοι/ες τη δυνατότητα να κατανοούν και να παράγουν λόγο που είναι συχνής χρήσης σε περιβάλλοντα όπου συνυπάρχουν αλλόγλωσσοι πολίτες ή σε περιβάλλοντα όπου η αγγλική χρησιμοποιείται ως γλώσσα επαφής.

Επίσης, ο αγγλικός γραμματισμός αποσκοπεί στο να φέρει του εκπαιδευόμενους σε επαφή με τον πολιτισμό των αγγλόφωνων και μη αγγλόφωνων λαών και να συμβάλει με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά στη διαμόρφωση μιας πολυπολιτισμικής συνείδησης.

Ο κύριος όμως στόχος του αγγλικού γραμματισμού είναι να προσαρμόζεται στις μαθησιακές ανάγκες των εκπαιδευομένων. Για το λόγο αυτό και τα μαθήματα στηρίζονται σε ένα Πρόγραμμα Σπουδών το οποίο παρέχει ένα γενικό και ευέλικτο πλαίσιο στους εκπαιδευτές . Δίνεται επίσης η δυνατότητα ενισχυτικής διδασκαλίας για όσους εκπαιδευόμενους χρειάζονται επιπλέον στήριξη και διοργανώνονται εργαστήρια για τους πιο προχωρημένους εκπαιδευόμενους/ες.

  Χαρά Πασαντωνοπούλου,

εκπαιδεύτρια του Αγγλικού γραμματισμού, (2006-2011)

ΣΔΕ Άσσου- Λεχαίου