Γλωσσικός Γραμματισμός (Ελληνική Γλώσσα)
«…μου έλεγαν να γράψω και μ’ έπιανε σύγκρυο…» 
« Παλιότερα, μου έλεγαν να γράψω και μ’ έπιανε σύγκρυο», μου είπε κάποτε ένας εκπαιδευόμενος του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας. «Γιατί», τον ρώτησα, «αφού ξέρεις γραφή». «Ναι», μου απάντησε, «αλλά ποτέ δεν ήμουν σίγουρος για το τι πρέπει να γράψω… κάνω κι ορθογραφικά λάθη και ντρέπομαι. Όποτε χρειαζόταν να γράψω κάτι, μια αίτηση για παράδειγμα, ζητούσα από την αδερφή μου να το κάνει. Αυτή ξέρει, είναι του Λυκείου… εγώ μόνο στο Δημοτικό πήγα. Και πού μυαλό τότε για γράμματα. Για να καταλάβεις, έχω να πιάσω μολύβι δεκαπέντε χρόνια».
Ο εκπαιδευόμενος, χωρίς να έχει αυτήν την πρόθεση, οριοθέτησε με αυθεντικό τρόπο την έννοια του λειτουργικού αναλφαβητισμού και περιέγραψε μερικές από τις επιπτώσεις του στο άτομο: Ενώ γνώριζε γραφή και ανάγνωση, αδυνατούσε να χρησιμοποιήσει αυτές τις γνώσεις για να εξυπηρετήσει ανάγκες του που σχετίζονται με τον λόγο και χρειαζόταν τη μεσολάβηση άλλου, με αποτέλεσμα να ντρέπεται, να νιώθει ανασφάλεια για τις ικανότητές του και να αποφεύγει να γράψει. Δεν είχε αντιληφθεί τη χρησιμότητα των γραμμάτων τότε και δεν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία.
Στα ΣΔΕ δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία σε ανθρώπους που δεν ολοκλήρωσαν την υποχρεωτική εκπαίδευση να αποκτήσουν το απολυτήριό τους, ισοδύναμο με αυτό του Γυμνασίου. Ταυτόχρονα, δίνεται η ευκαιρία στους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν δεξιότητες που τους βοηθούν να χρησιμοποιούν τον προφορικό ή γραπτό λόγο, για να χειρίζονται και να επιλύουν καθημερινά προβλήματα και να λειτουργούν με αυτάρκεια μέσα στο κοινωνικό σύνολο, ενισχύοντας έτσι την αυτοεκτίμησή τους.
Αυτός είναι κι σκοπός του γραμματισμού στην ελληνική γλώσσα. Να βελτιώσουν, δηλαδή, οι εκπαιδευόμενοι στο μέγιστο δυνατό βαθμό το επίπεδο της νέας ελληνικής που χρησιμοποιούν, ώστε να είναι σε θέση, μετά την ολοκλήρωση των δύο εννιάμηνων κύκλων σπουδών, να ελέγχουν τη ζωή τους δια του λόγου, τόσο του προφορικού όσο και του γραπτού. Ειδικότερα, όσον αφορά τον γραπτό λόγο, οι στόχοι του γλωσσικού γραμματισμού είναι να διαβάζουν οι εκπαιδευόμενοι κριτικά και να κατανοούν τα νοήματα κειμένων, όπως ειδήσεις, ρεπορτάζ, κόμικς, γελοιογραφίες, ανακοινώσεις, αγγελίες, διαφημίσεις, συνθήματα, οδηγίες, κτλ. και να παράγουν χρηστικά κυρίως κείμενα, όπως προσκλήσεις, αιτήσεις, αναφορές, εξουσιοδοτήσεις, επιστολές, διαφημίσεις, ευχετήριες κάρτες, διαμαρτυρίες, αλλά και περιγραφές, διηγήσεις, περιλήψεις, διαλόγους, σενάρια κτλ. Όσον αφορά τον προφορικό λόγο, οι στόχοι είναι πρώτιστα να κατανοούν τον προφορικό λόγο καθημερινής χρήσης, καθώς επίσης να παρουσιάζονται σε κοινό, να εκφράζουν προφορικά εμπειρίες, επιχειρήματα, αιτήματα σε συνεχή λόγο, χωρίς χάσματα και αντιφάσεις. Επιπλέον, επιδιώκεται να εξοικειωθούν με βασικά θέματα δομής της νέας ελληνικής π.χ. μεταγλωσσική ορολογία, ορθογραφία, δομή πρότασης κτλ.
Σύμφωνα με τους στόχους είναι φανερό ότι το περιεχόμενο στον γλωσσικό γραμματισμό αφορά κυρίως προφορικά και γραπτά κείμενα που χρησιμοποιούν τα μέλη της κοινωνίας μας για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Άλλωστε, αυτό
αξιολογούν ως κύρια ανάγκη τους οι εκπαιδευόμενοι, να επικοινωνούν χωρίς
δυσκολία με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Κι επειδή το ΣΔΕ απευθύνεται σε ενήλικες, οι οποίοι στη διάρκεια της ζωής τους έχουν αποκτήσει διαφορετικές ο καθένας δεξιότητες και εμπειρίες, επομένως έχουν και διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες, το πρόγραμμα σπουδών δεν είναι δυνατόν να οριοθετηθεί εκ των προτέρων και άνωθεν. Με άλλα λόγια στο ΣΔΕ δεν υπάρχει αυστηρά προκαθορισμένη ύλη διδασκαλίας, ούτε και βιβλίο εκπαιδευόμενου όπως στα τυπικά σχολεία. Το περιεχόμενο της διδασκαλίας και τα θέματα που αναπτύσσονται προγραμματίζονται κάθε φορά μετά από συνεργασία εκπαιδευτικού και εκπαιδευόμενων, ενώ την απουσία σχολικών βιβλίων αναπληρώνουν οι σημειώσεις που ετοιμάζει ο εκπαιδευτικός για τους συγκεκριμένους εκπαιδευόμενους. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται δυνατή η εξατομικευμένη διδασκαλία, προκειμένου να καλύπτονται τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και οι εκπαιδευτικές ανάγκες του κάθε εκπαιδευόμενου.
Για να επιτευχθούν οι στόχοι του γλωσσικού γραμματισμού λαμβάνεται υπόψη η βασική αρχή της παιδαγωγικής, σύμφωνα με την οποία, η μάθηση γίνεται πιο αποτελεσματική, όταν ο εκπαιδευόμενος συμμετέχει ενεργητικά στην κατάκτησή της. Γι’ αυτό η δασκαλοκεντρική μέθοδος αποφεύγεται και ενθαρρύνονται οι εκπαιδευόμενοι να ερευνήσουν και να προσκομίσουν υλικό το οποίο αξιοποιείται, να εργαστούν ομαδικά ή να συμπληρώσουν φύλλα εργασίας για να καταλήξουν σε συμπεράσματα. Για παράδειγμα, δεν έχει νόημα για τους ενήλικες να διατυπώσει ο εκπαιδευτικός έναν ορθογραφικό κανόνα και να ζητήσει από τους εκπαιδευόμενους να τον εφαρμόζουν. Ματαιοπονεί. Αντίθετα, αν μέσα από κατάλληλα κείμενα καθοδηγήσει τους εκπαιδευόμενους να ανακαλύψουν τον κανόνα και τους ζητήσει στη συνέχεια να τον διατυπώσουν όπως οι ίδιοι τον αντιλαμβάνονται, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να τον εφαρμόζουν. Η μεθοδολογία πρέπει να είναι βιωματική – επικοινωνιακή, γι’ αυτό γίνεται προσπάθεια να είναι πραγματικές οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι εκπαιδευόμενοι παράγουν γραπτό ή προφορικό λόγο. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, δημιουργούνται εικονικές περιστάσεις επικοινωνίας. Για παράδειγμα, η σύνταξη μιας πρόσκλησης είναι προτιμότερο να διδάσκεται, όταν οι εκπαιδευόμενοι θέλουν πραγματικά να προσκαλέσουν κάποιον σε μια δική τους εκδήλωση. Με αυτόν τον τρόπο η δραστηριότητά τους αποκτά ενδιαφέρον και πραγματικό νόημα, η δε μάθηση επιτυγχάνεται αφού γίνεται βίωμα.
Θα ήταν παράληψη αν δεν τονιζόταν το πόσο σημαντικό είναι για τον σύγχρονο άνθρωπο η κατάκτηση ενός βασικού επιπέδου στον γλωσσικό γραμματισμό. Η σύγχρονη κοινωνία συνεχώς αλλάζει και απαιτεί όλο και περισσότερες δεξιότητες για να γίνει κατανοητή. Απαραίτητο εργαλείο για την κατανόηση της νέας πραγματικότητας είναι ο λόγος. Τα άτομα που δεν έχουν κατακτήσει ένα επίπεδο γλωσσικού γραμματισμού αδυνατούν να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις και να χειριστούν με άνεση τη ζωή τους. Η προσπάθεια που καταβάλλουμε στο ΣΔΕ Άσσου – Λεχαίου ευελπιστούμε ότι θα έχει αποτελέσματα ως προς αυτήν την κατεύθυνση. Φιλοδοξούμε ότι οι απόφοιτοι του ΣΔΕ θα έχουν κατακτήσει ένα βασικό επίπεδο σε όλα όσα σημαίνουν γνώση της ελληνικής γλώσσας: θα είναι, δηλαδή, σε θέση να μιλούν, να κατανοούν, να επικοινωνούν και, βεβαίως, να γράφουν, χωρίς να τους πιάνει…σύγκρυο.
Αιμιλία Χρυσάνθου, φιλόλογος
Εκπαιδευτικός γλωσσικού γραμματισμού
στο ΣΔΕ Άσσου – Λεχαίου
